راه درمان بیماری‌ های نورولوژیک و مغز و اعصاب

اصطلاح اختلالات نورولوژیکی برای هر بیماری که به دلیل اختلال عملکردی در بخشی از مغز یا سیستم عصبی ایجاد شده باشد و علائم روانی و فیزیکی داشته باشد اطلاق می‌شود. رشد مغز انسانی در دوران بارداری شروع شده و در دوران جنین، کودکی و بلوغ ادامه می‌یابد. بیشتر سلول‌های مغزی قبل از مغز شکل می‌گیرند اما تریلیون‌ها اتصال یا کانکشن بین این سلول‌های عصبی (نورون‌ها) تا قبل از دوران جنینی رشد نمی‌کنند. مغز شامل ماده‌ای خاکستری رنگ (نورون‌ها و اتصالات داخلی) و ماده‌ای سفید رنگ (آکسون ها اطراف غشای میلین) است. یک نورون متحرک (بالا) پالس‌هایی را از طرف مغز حمل می‌کند. مغز خود تنظیم کننده است. مغز اطلاعات را انتخاب کرده تا رشد و توسعه خود را پیش ببرد و همچنین با محیط خود را سازگار می‌کند. تجربه محیطی از طریق حس لامسه، بویایی، بینایی، چشایی و شنوایی، اتصالاتی در مغز تولید می‌کند. برخی علائم بیماری‌های نورولوژیکی به خصوص اگر تحت درمان قرار نگیرند می‌توانند باعث ناتوانی‌های شدید و کاهش کیفیت زندگی شود مشابه آن چیزی که به دلیل بیماری اتفاق می‌افتد.

 

همه اختلالات نورولوژیکی مغز، ستون فقرات و عصب‌ها را در برمی‌گیرند. علائم به محل آسیب‌دیدگی بستگی دارند. قسمت‌هایی که حرکات، ارتباطات، بینایی، شنوایی یا تفکر را کنترل می‌کنند ممکن است دچار آسیب‌دیدگی شوند و با توجه به اینکه در اختلالات نورولوژیکی آسیب وارده فیزیکی یا ذهنی است روش‌های درمان مناسب مانند درمان‌های فیزیکی و یا درمان روانپزشکی تجویز می‌شود.

انواع بیماری‌های نورولوژیکی

---

بیماری‎های نورولوژیکی و بیماری‌های مغز و اعصاب انواع مختلفی دارند که برخی از آنها عبارتند از:

•  بیماری آلزایمر: یک بیماری نورولوژیکی است که باعث مرگ سلول‌های مغزی شده و فرد مبتلا، حافظه خود را از دست و داده و قوه شناختی او کاهش می‌یابد.
•  صرع: یک بیماری سیستم اعصاب مرکزی است که در آن فعالیت‌های مغز غیرعادی بوده و باعث ایجاد تشنج یا رفتارها، احساسات و در برخی موارد از دست رفتن هوشیاری دوره‌ای غیرعادی می‌شود.
•  ام اس: یک بیماری پیش‌رونده مزمن است که باعث آسیب‌دیدگی غلاف سلول‌های عصبی در مغز و نخاع می‌شود و علائم آن شامل بیحسی، اختلالات گفتاری و ناهماهنگی عضلانی، تاری دید و احساس خستگی شدید می‌شود.
• بیماری پارکینسون: پارکینسون یک بیماری دیژنراتیو مزمن است که در آن سیستم اعصاب مرکزی را دچار آسیب‌دیدگی کرده و بر سیستم حرکتی فرد مبتلا تأثیر می‌گذارد.

 

میگرن:  میگرن نوعی سر درد است که با عودهای مکرر شناخته شده و ممکن است خفیف تا شدید باشد. معمولاً سر درد بر نیمی از مغز اثر گذاشته و ماهیت آن ضربان دار بوده و ممکن است از 2 تا 72 ساعت طول بکشد.

علل

---

علل برخی اختلالات ممکن است بسیار متنوع باشد. هم مغز و هم نخاع با غشاهای متعددی احاطه شده‌اند که ممکن است بر آنها نیرو یا فشار وارد شود. عصب‌های محیطی در عمق پوست قرار داشته و مستعد آسیب‌دیدگی هستند. اختلالات نورولوژیکی ممکن است بر همه مسیرهای نورولوژیکی یا یک نورون تنها آسیب وارد کنند. حتی یک اختلال کوچک در مسیر ساختاری نورون ممکن است باعث ایجاد اختلال شود.

در نتیجه ممکن است بیماری‌های نورولوژیکی به دلایل متعددی ایجاد شوند که برخی از این دلایل عبارتند از:

•  عوامل مرتبط با سبک زندگی
•  عفونت‌ها
•  عوامل ژنتیکی
•  عوامل مرتبط با تغذیه
•  تأثیرات محیطی
•  آسیب‌دیدگی‌های فیزیکی
• علائم نورولوژیک
• علائم عاطفی

در حالی که بسیاری از افراد غالباً در وهله اول به دنبال علائم فیزیکی این اختلالات هستند اما باید نسبت به علائم عاطفی این بیماری نیز آگاه بود. برای مثال، ممکن است شما دچار نوسانات خلقی شده یا به طور ناگهانی تغییر حال بدهید. افراد مبتلا به بیماری‌های نورولوژی ممکن است احساس افسردگی یا توهم نیز داشته باشند. این نکته باید درک شود که این علائم ممکن است نشان‌دهنده ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات دیگر نیز باشند. علائم فیزیکی برخی علائم فیزیکی ابتلا به بیماری‌های نورولوژیکی عبارتند از:

•  فلج موضعی یا کلی
•  ضعف عضلانی
•  فقدان احساس موضعی یا کلی
•  تشنج
•  ناتوانی در خواندن و نوشتن
•  ضعف در توانایی‌های شناختی
• درد بدون دلیل
•  کاهش هوشیاری

عواملی که احتمال ابتلا به اختلالات نورولوژیکی را افزایش می‌دهند

---

برخی عواملی که ممکن است باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های نورولوژیکی شوند عبارتند از:

•  ابتلا به اختلالات یا بیماری‌های نورولوژی مانند صرع، میگرن یا اختلالات حرکتی
•  آسیب‌دیدگی‌های فیزیکی یا روحی شدید یا استرس زیاد
•  ابتلا به بیماری‌های روانی مانند اختلالات خلقی یا اضطراب، اختلالات تضادی یا برخی اختلالات شخصیتی
•  ابتلا یکی از اعضای خانواده به بیماری‌های نورولوژی
•  احتمالاً داشتن سابقه آسیب‌دیدگی‌های فیزیکی یا سوءاستفاده‌های جنسی یا بی‌توجهی در دوران کودکی
• زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به بیماری‌های نورولوژیکی هستند.

تشخیص

---

برخی روش‌های اسکن مغزی عبارتند از:

• توموگرافی کامپیوتری (سی تی): این یک روش عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس از مغز است. در این روش قسمت‌های رشدنیافته، قسمت‌های آسیب‌دیده، تومورها، ضایعات و عفونت‌های مغز مشخص می‌شوند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): در ام آر آی از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی قوی برای تصویربرداری کامپیوتری از ساختار مغز استفاده می‌شود. در این روش تصاویر شفاف و مفصلی از مغز گرفته می‌شوند که می‌توان به کمک آنها انواع مختلف ناهنجاری‌های مغزی را تشخیص داد
• توموگرافی انتشار پوزیترون (پی‌ای تی): در این روش تصاویری از مغز گرفته می‌شد که فعالیت‌های عملکردی مغز را منعکس کرده و فقط ساختارها را نشان می‌دهد. یک ماده رادیواکتیو در جریان خون بیمار تزریق می‌شود که با روش‌های اسکن خاصی می‌توان آنها را شناسایی کرد. این روش به خصوص برای تشخیص و بررسی تشنج، مشکلات بینایی، تومورها و فرایندهای متابولیکی بسیار مؤثر واقع می‌شود.

روش‌های دیگر ارزیابی تغییرات فیزیکی

روش‌های دیگر که می‌توانند برای ارزیابی کودکان برای تشخیص بیماری‌های نورولوژی زمینه‌ای به کار برده شوند عبارتند از:

•  آزمایش خون
•  اسکن سونوگرافی یا اولتراسوند
•  مطالعات کروموزومی
•  آزمایش‌های رشد
•  الکتروانسفالوگرام (ای‌ای جی)
•  الکترومایوگرافی (ای‌ام جی)
•  معاینه شنوایی
•  آزمایش ژنتیک
•  مشاوره ژنتیکی
•  معاینه بینایی
•  اشعه ایکس
• اقدامات درمانی

اقدامات درمانی به نوع اختلال نورولوژیکی عملکردی و علامت و نشانه‌های آن بستگی دارد. برای برخی افراد ممکن است به حضور یک تیم متخصص شامل متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک یا متخصص سلامت روانی، متخصص گفتاردرمانی و متخصص درمان‌های شغلی نیاز باشد. بسته به نیازهای شما، روش‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

•  درمان‌های شغلی و فیزیکی: کار کردن با متخصصین درمان‌های شغلی یا درمان‌های فیزیکی علائم حرکتی را بهبود داده و از بروز عوارض بعدی پیشگیری می‌کند. برای مثال، در صورتی که شما به فلج یا ناتوانایی‌های حرکتی مبتلا شوید ممکن است حرکات معمول دست‌ها یا پاها به دلیل گرفتگی‌ها یا ضعف‌های عضلانی تحت تأثیر قرار گیرند. افزایش تدریجی تمرین‌ها ممکن است توانایی‌های عملکردی شما را افزایش دهد. 
•  گفتاردرمانی: اگر علائم شما باعث اختلال در تکلم یا بلع شد می‌توانید از یک متخصص گفتاردرمانی کمک بگیرید.
•  کاهش استرس یا تکنیک‌های حواس‌پرتی: روش‌های کاهش استرس عبارتند از روش‌هایی مانند شل کردن پیش‌رونده عضلات، تمرینات تنفسی، فعالیت‌های فیزیکی و ورزش درمانی. تکنیک‌های حواس‌پرتی عبارتند از گوش دادن به موسیقی، صحبت با یک فرد دیگر یا تغییر مسیرهای عمدی در هنگام پیاده‌روی یا حرکت.
•  طب سوزنی: استفاده از طب سوزنی در درمان برخی بیماری‌های نورولوژیکی مانند سندرم تونل کارپال، سر درد، پارکینسون و نورالوژی تریگمینال مؤثر واقع می‌شود. 

درمان‌های روانی

با این که همه علائم نورولوژیکی عملکردی در سر نیست اما احساسات و روشی که شما در مورد مسائل فکر می‌کنید می‌تواند در علائم و فرایند بهبودی شما مؤثر باشد. برخی روش‌های روانپزشکی عبارتند از:

•  درمان‌های رفتار شناختی (سی بی تی): یک نوع روان درمانی سی بی تی است که می‌تواند در آگاهی نسبت به افکار منفی یا نادرست کمک کند تا شما بتوانید وضعیت خود را واضح‌تر دیده و به روش‌های مؤثرتری نسبت به آن واکنش نشان دهید. سی بی تی ممکن است به آموزش چگونگی مدیریت بهتر استرس در موقعیت‌های مختلف نیز مؤثر باشد. این روش به خصوص اگر علائم شامل تشنج‌های ناشی از صرع نباشد مفید خواهد بود. انواع دیگر روان درمانی ممکن است در صورتی که شما مشکلات شخصیتی یا سابقه آسیب‌دیدگی و سوءاستفاده داشته باشید مفید و مؤثر واقع می‌شوند.
•  درمان بیماری‌های روانی دیگر: اضطراب، افسردگی یا مشکلات و بیماری‌های روانی دیگر ممکن است علائم اختلالات نورولوژیکی عملکردی را تشدید کنند. درمان بیماری‌های روانی همراه با اختلالات نورولوژیکی عملکردی می‌تواند به فرایند بهبودی کمک کند.
•  هیپنوتیزم: زمانی که یک متخصص که با اختلالات نورولوژیکی عملکردی آشنا است و آموزش دیده است انجام شود، افراد مبتلا به علائم اختلالات نورولوژیکی عملکردی مانند فقدان احساس یا مشکلات گفتاری پیشنهادات آنها را در هنگام هیپنوتیزم می‌پذیرند.